Ξεκινάμε το ταξίδι μας από την Κύπρο και την πρωτεύουσα Λευκωσία. Η ονομασία της ασφαλώς ετυμολογείται από το λευκός, αλλά χωρίς να ξέρουμε την ακριβή ετυμολογία. Το βέβαιο είναι πως η πρώτη ονομασία της πόλης ήταν Λευκόθεον, ενώ στα βυζαντινά χρονικά αναφέρεται ως Λευκουσία, πράγμα που οδήγησε πολλούς να την ετυμολογήσουν από το λευκή + ουσία, ενώ επίσης υπάρχει η παράδοση ότι την ανοικοδόμησε ο Λεύκος, γιος του Πτολεμαίου Α’. Όταν ήρθαν οι Λουζινιάν, την εποχή της Φραγκοκρατίας, παρετυμολόγησαν το όνομα με το ελληνικό νίκη κι έτσι προέκυψε το Nicosia, όπως είναι γνωστή η πόλη στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η τουρκική ονομασία, Lefkoşa, έρχεται από τα ελληνικά.
Από τη Λευκωσία προχωράμε στη Μάλτα, το άλλο μικρό νησιωτικό κράτος. Εδώ η ...πρωτεύουσα λέγεται Βαλέτα, και πήρε το όνομά της από τον Ζαν Παριζό ντε λα Βαλέτ, τον μεγάλο μάγιστρο του τάγματος των Ιπποτών της Μάλτας, που υπεράσπισε με επιτυχία το νησί στη μνημειώδη πολιορκία από τους Τούρκους το 1565. Ένα πρόσφατο ελληνικό βιβλίο που περιγράφει μυθιστορηματικά αυτά τα γεγονότα, είναι η Πανάκεια του Παναγιώτη Κονιδάρη.
Από τη Μάλτα στην Πορτογαλία. Η Λισαβόνα είναι η πρωτεύουσα, Lisboa στα πορτογαλικά. Στα μεσαιωνικά λατινικά λεγόταν Ulisipona, στα κλασικά λατινικά Olisippo ή Ulisippo, Ολυσιπώνα την αναφέρει ο Στράβωνας, και σύμφωνα με το θρύλο την ίδρυσε ο Οδυσσέας (Ulysses), πράγμα που εξηγεί υποτίθεται τις ονομασίες αυτές, αν και πιθανότερη είναι η φοινικική ετυμολογία.
Επόμενος σταθμός, η Μαδρίτη, Madrid στα ισπανικά. Το όνομα από ένα φρούριο του 10ου αιώνα που λεγόταν Magerit στα αραβικά, το οποίο πολλοί θεωρούν ότι προέρχεται από το λατινικο Majoritum (major=μείζων, σπουδαίος) αλλά μάλλον το λατινικό είναι παρετυμολογία του αραβικού ονόματος.
Αλλά αφού βρεθήκαμε στην Ισπανία θα πάμε και στη Βαρκελώνη, Barcelona. Λεγόταν Βαρκινών την ελληνιστική εποχή και λέγεται πως οφείλει τ’ όνομά της στον Αμίλκα Βάρκα, τον Καρχηδόνιο στρατηγό που θρυλείται πως την ίδρυσε.
Δυο βήματα πιο πέρα είναι η Μασσαλία, πανάρχαια αποικία των Φωκαέων –το όνομα βέβαια δεν έχει ελληνική προέλευση, ίσως προέρχεται από κάποια ντόπια φυλή. Στα γαλλικά είναι Marseille, το επιπλέον r ίσως να το πήρε από τη συσχέτιση με τον θεό του πολέμου (Mars). Ανεβαίνουμε στο Παρίσι, που πήρε τ’ όνομά του από τους Parisii, μια κελτική φυλή που ζούσε εκεί και που είχε πρωτεύουσα τη Lutetia ή Λουτέτσια, όνομα γνωστό στους φίλους του Αστερίξ. Ο Ιουλιανός, που είχε αγαπήσει το Παρίσι όπου έζησε χρόνια, έγραφε για «την φίλην Λουτεκίαν, ονομάζουσιν δε ούτως οι Κελτοί των Παρισίων την πολίχνην».
Το Λουξεμβούργο οι ντόπιοι το λένε Letzebuerg. Το όνομα ανάγεται σε ένα ερειπωμένο ρωμαϊκό κάστρο, πάνω στο βράχο του Μποκ, που το αγόρασε ο κόμης Σιγεφρείδος το 963, και ονομαζόταν Lucilinburhuc. Το πρώτο μισό της λέξης είναι το παλαιογερμανικό luzel που οδήγησε, μεταξύ άλλων, στο σημερινό αγγλικό little, ενώ στο δεύτερο μισό αναγνωρίζουμε την κατάληξη burg. Μικρό κάστρο επομένως, Καστράκι.
Μετά θα πάμε στις Βρυξέλλες, Bruxelles στα γαλλικά, παλιότερα Bruocsella, από το γερμανικό broka που θα πει βάλτος και το sali, δωμάτιο, κτίριο, δάνειο από το λατινικό cella. Παναπεί, σπίτι στους βάλτους.
Ανεβαίνουμε λίγο πιο πάνω στο Άμστερνταμ, Amsterdam. Πρόκειται για τον υδατοφράκτη (dam) πάνω στον ποταμό Άμστελ. Από εκεί και η γνωστή μάρκα μπίρας. Την εποχή του, ο Κοραής το έλεγε Αμστελόδαμον. Όμως, έδρα της ολλανδικής κυβέρνησης είναι η Χάγη, όνομα που το δανειστήκαμε από το γαλλικό Hague. Στα ντόπια λέγεται Den Haag, σύντμηση του ’s-Gravenhage, που σημαίνει «ο φράχτης του κόμη», απόηχος μιας εποχής που οι ευγενείς περίφραζαν απέραντες εκτάσεις.
Θα περάσουμε απέναντι, στο μεγάλο νησί. Λονδίνο, London η πρωτεύουσα, Londinium στα λατινικά και Λονδίνιον στη Γεωγραφία του Κλαυδίου Πτολεμαίου. Κατά μία θεωρία, προέρχεται από το κελτικό Linn-din, το φρούριο (din) στη λίμνη (linn). Όμως υπάρχουν και άλλες πολλές θεωρίες. Παλιότερα το λέγαμε και Λόντρα (από τα ιταλικά), απ’ όπου μας έχει μείνει το ουσιαστικό «Λονδρέζος»
[από]
Ευρωπαϊκές πόλεις και προέλευση ονομασίας
Εκτυπώστε το παρακάτω άρθρο.
